Planty Miejskie

Ciekawym jest, jakby wyglądał współczesny Kalisz, z niezasypaną Babinką. Choć zachowało się wiele zdjęć z widokiem nieistniejącej już rzeki, to jednak spacer w XXI wieku nadrzecznymi promenadami, czterema dodatkowymi mostami w centrum miasta, mógłby być nie lada przeżyciem. Mógłby, bo jak wiadomo, wolno płynący kanał Prosny był problemem dla międzywojennych władz miasta. Problemem, w dość brutalny sposób rozwiązanym podczas II wojny światowej przez ceniących ponad wszystko ład, porządek i higienę, okupujących Kalisz Niemców. 

     

Planty Miejskie w Kaliszu to około 2,2 hektarowy park ciągnący się pomiędzy dzisiejszym ulicami Alfonsa Parczewskiego i Babina od Placu Jana Pawła II do ulicy Wodnej. Ten blisko 700 metrowy pas zieleni o szerokości od 30 do 60 metrów, okalający centrum miasta, podzielić można na trzy części. Podział ten jest zgodny z pierwotnym układem czterech mostów pozwalających przez lata suchą nogą przejść przez nieistniejący już kanał Prosny zwany Babinką. Bo tak naprawdę dzisiejsze kaliskie planty były od zarania dziejów jedną z odnóg Prosny, w średniowieczu zaadaptowaną na fosę, naturalną osłonę miejskich fortyfikacji. Na początku XIX wieku po rozebraniu murów nad brzegami płynącej rzeki wytyczono dwie ulice: Babina i Nadwodną (dzisiejszą Alfonsa Parczewskiego), które łączyły przerzucone przez kanał, cztery mosty. Pierwszym był żelazny most łączący śródmieście z Przedmieściem Warszawskim (dzisiejszy Plac Jana Pawła II), drugim most „Kanonicki”, prowadzący z ulicy Kanonickiej na Nowy Rynek, trzecim most łączący ówczesne ulice: Złotą i Nową (dzisiaj ciąg ulicy Złotej), a ostatnim drewniana przeprawa u ujścia Babinki, na styku ulic Ogrodowej i Wodnej (obecnie Narutowicza i Wodnej).

 

Jednak jak pokazują źródła, Babinka niestety nie była atrakcją miasta. Niski poziom wody, ścieki, zapewne problem utrzymywania sprawności technicznej mostów, a i prawdopodobnie brak wizji zagospodarowania płynącego przez centrum cieku wodnego musiał spędzać sen z powiek włodarzom miasta. Dylematów nie mieli hitlerowcy. Wielbiący ład i porządek synowie nacji niemieckiej na początku lat 40. ubiegłego wieku, kanał Prosny zasypali. Użyli do tego ziemi, gruzu z rozbieranych budynków oraz tysięcy woluminów pochodzących z polskich i żydowskich bibliotek publicznych. O barbarzyństwie najeźdźcy przypomina unikatowy w swej formie a znajdujący się w miejscu „zbrodni”, Pomnik Książki. Pomysłodawcą i projektantem, odsłoniętego 11 maja 1978 roku charakterystycznego poziomego monumentu, był Władysław Kościelniak, a wykonawcą wielkopolski rzeźbiarz, Jerzy Sobociński. Wraz z zasypaniem Babinki Niemcy wyrugowali też z krajobrazu Kalisza, znajdujące się nad jej brzegiem nieopodal zbiegu ulic Nadwodnej (dzisiejszej Parczewskiego) i Piskorzewskiej, zabudowania żydowskiej łaźni rytualnej (mykwy) oraz gmach szpitala żydowskiego. Zlikwidowanie kanału Prosny wprowadziło wielkie zmiany w wyglądzie miasta i jego układzie urbanistyczno - architektonicznym. Kalisz jakby nie patrzeć uzyskał cenne, bo w najbliższym otoczeniu centrum, tereny zieleni o charakterze spacerowo-wypoczynkowym. 

 

Na zakończenia trzeba dodać, że na Plantach Miejskich w Kaliszu znajdują się dwa pomniki. Pierwszy to wspomniany wyżej Pomnik Książki, drugi to pomnik Adama Asnyka, autorstwa urodzonego w grodzie nad Prosną rzeźbiarza Jerzego Jarnuszkiewicza. Monument został odsłonięty podczas nadzwyczajnego, VII zjazdu Asnykowców, w lipcu 1960 roku, podczas obchodów XVIII wieków Kalisza. Pomnik poety postawiono na ówczesnym placu Kilińskiego (dzisiaj Jana Pawła II), u wejścia na Planty, w sąsiedztwie I Liceum Ogólnokształcącego, którego był uczniem.

 

Andrzej Drewicz

 

Archiwalne zdjęcia dzięki uprzejmości portali: 

„Wirtualne Muzeum Fotografii Kalisza” oraz „Dawny Kalisz”

 

Źródła:

- „Kalisz – przewodnik”, Władysław Kościelniak

- www.parki.org.pl

- www.muzeumfotografiikalisza.pl

- www.kalisz.info