KARTKA Z KALENDARZA. 145 lat temu urodził się Rafał Władysław Stilter

Jego rodzicami byli Maria z domu Nehring oraz Władysław Stilter, księgowy w miejscowej cukrowni „Olimpia”. 8 lipca 1883 roku Rafał Stilter wstąpił na naukę zawodu do zegarmistrza Gustawa Kleina w Kaliszu. Pracownia, w której rozpoczął swoją bogatą karierę zegarmistrzowską mieściła się przy Rynku Głównym, w kamienicy mającej obecnie nr 13. W  1913 roku Rafał Stilter odkupił warsztat wraz kamienicą od wdowy po swoim mistrzu. Na froncie warsztatu, zainstalował własnoręcznie wykonany zegar reklamowy, który został zniszczony na początku XXI wieku. Kiedy w sierpniu 1914 roku Prusacy zburzyli miasto, a z nim kamienicę przy Rynku Głównym 13, Rafał Stilter z rodziną uciekł do Warszawy. Po powrocie do Kalisza jako jeden z pierwszych odbudował kamienicę i ponownie umieścił wygrzebany z gruzów zegar. Jako jedyny w mieście uzyskał wyłączność na sprzedaż najlepszych zegarów i zegarków renomowanych firm Longines, Borel, Schaffhausen, Omega i innych. Równolegle z prowadzeniem zakładu zegarmistrzowskiego, trudnił się sprzedażą biżuterii i artykułów optycznych. Przyjmował uczniów, a pracownia jego była kuźnią kadr przyszłych zegarmistrzów. 

Spośród grona zegarmistrzów Rafała Stiltera wyróżniało to, że wytwarzał własne zegary wieżowe i reklamowe. W sumie dla Kalisza i nie tylko stworzył około 15 egzemplarzy tego typu czasomierzy. Najbardziej znanym jest zegar na kaliskiej rogatce. Wykonany został na Wystawę Rzemiosła w 1912 roku, gdzie zdobył złoty Medal. W 1933 roku konstrukcję tę, z okazji 50-lecia pracy zawodowej Rafała Stiltera, ustawiono u zbiegu ulic Śródmiejskiej i Poznańskiej. Kaliski zegarmistrz, w dwudziestoleciu międzywojennym, ufundował zegar z napisem „Poczcie Polskiej – firma Stilter”. Wmontowany był on w ścianę urzędu pocztowego przy ul. Zamkowej w Kaliszu. Zegar przetrwał wojenną zawieruchę, nie przetrwał jednak remontu i zniknął ze ściany urzędu, w latach 70. ubiegłego wieku. Kolejne zegary stworzone ręką Rafała Stiltera to zegar dla banku przy pl. Bogusławskiego w Kaliszu, czasomierz na froncie budynku Straży Pożarnej przy Nowym Rynku w Kaliszu oraz zegar wieżowy na kościele pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Warszawie.

Do dnia dzisiejszego funkcjonują zegary wieżowe zainstalowane na wieży ratusza w Kaliszu, Kole i Stawiszynie. Ten ostatni został zakupiony przez panią premierową  Sławoj-Składkowską. Natomiast zegar z kaliskiej wieży ratuszowej, uruchomiony w lipcu 1925 roku, ze względu na perfekcję wykonania nazywany jest „mercedesem wśród zegarów”. Anegdota mówi, że zegar ten, by uniknąć opłat celnych, został rozmontowany w Niemczech, umieszczony w czterech walizkach i w ten sposób przemycony przez granicę. Przeszklona gablota chroni mechanizm przed skokami temperatury, wilgocią i kurzem. Jego działanie bliskie jest idei „perpetuum mobile” - niewielki silniczek elektryczny raz na dobę podciąga obciążniki do góry. Te zaś, opuszczając się stopniowo, dzięki idealnej kompozycji i wyważeniu elementów mechanizmu (bloczków, przekładni i kół zębatych), powodują działanie zegara.

Poza pracą zawodową, Rafał Władysław Stilter pełnił przed II wojną światową wiele funkcji honorowych, społecznych i charytatywnych. Po zawiązaniu się w Kaliszu Stowarzyszenia Rzemieślników Chrześcijan brał udział w budowie i wykończeniu gmachu Stowarzyszenia przy ul. Piekarskiej i pełnił w tym Stowarzyszeniu szereg funkcji. Był radnym Miasta Kalisza oraz, przez 11 lat, ławnikiem przy sądzie pokoju. Od czasu powstania Banku Polskiego do roku 1939 pracował w komisji dyskontowej tej placówki. Był członkiem Stałej Komisji Egzaminacyjnej przy Szkole Rzemieślniczej, a także honorowym członkiem Straży Pożarnej. Angażował się również w życie Parafii Ewangelickiej w Kaliszu, gdzie pełnił funkcję skarbnika. Przez ponad 20 lat był członkiem dozoru kościelnego oraz inicjatorem  ufundowania dzwonów dla kościoła ewangelickiego w Kaliszu (obecnie kościoła Garnizonowego). Brał również czynny udział w przyjęciu Prezydenta Rzeczpospolitej Stanisława Wojciechowskiego i Premiera R.P. Witosa przy okazji wmurowania kamienia węgielnego pod budowę ratusza. Ciekawostką jest fakt, że finansował naukę za granicą Jana Michalskiego, późniejszego prezydenta miasta. Rafał Władysław Stilter, za swoją działalność odznaczony został w roku 1937 Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Po II wojnie Urząd Likwidacyjny odebrał rodzinie majątek i zakład. Wkrótce po odzyskaniu niepodległości, 18 lipca 1949 roku, kaliski zegarmistrz zmarł, pozostawiając syna Bruna Stiltera i córkę Irenę Gołębiowską. Spoczął na cmentarzu ewangelickim na rogatce.

Zarówno sam Rafał Władysław Stilter, jak i jego potomkowie, brali i nadal biorą udział w modernizacji, remontach i konserwacji kaliskich zegarów, m.in.: ratuszowego, w bazylice p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu i zegara przy rogatce, symbolicznie zatrzymanego w momencie śmierci jego twórcy.

Zredagował Andrzej Drewicz na podstawie informacji uzyskanych od prawnuka R.W. Stiltera, Janusza Stiltera.