Barycz

 

Barycz, prawy dopływ Odry, to rzeka w dwójnasób wyjątowa. Po pierwsze jej wody poprzez sieć kanałów zasilają unikatowy w skali Europy kompleks Stawów Milickich. A po drugie podlega ona zjawiskowi bifurkacji, dzięki czemu jej wody zasilają odległą Odrę oraz bliższą nam Prosnę.

 

Jak można dowiedzieć się z ogólnodostępnych słowników bifurkacja „(…) to rozwidlenie się rzeki na dwa lub więcej ramion, które następnie płyną do dwóch różnych dorzeczy. To stosunkowo rzadko spotykane zjawisko występuje na rzekach o łagodnym nurcie, płynących przez tereny równinne, zabagnione (...)”. Definicja ta jest jakby uszyta na miarę naszej bohaterki. Barycz to rzeka o jednym z najmniejszych (o ile nie najmniejszym) spadków spośród rzek polskich, liczącym około 0,035% . Źródło jej, a dokładniej mówiąc sieć krzyżujących się cieków wodnych, znajduje się na bagnistych terenach na południowy wschód od Ostrowa Wielkopolskiego, pomiędzy wsiami Sadowie i Chynowa. Stąd jej wody poprzez bagniste tereny płyną na zachód Baryczą właściwą i docierają w rejonie Wyszanowa do Odry; oraz na wschód - Leniwą Baryczą i Gniłą Baryczą, przez Ołobok zasilają Prosnę.

Przyjmuje się, że powierzchnia dorzecza Baryczy, rzeki której nazwa pochodzi od słowa „bara” czyli bagno lub mokradło, to ponad 5500 km², a długość jej biegu według różnych źródeł wynosi od 133 do 139 kilometrów. Płynie ona na całej swojej długości tzw. Obniżeniem Milicko-Głogowskim, na które składają się kolejno: Kotlina Milicka zwana też Odolanowską, Kotlina Żmigrodzka oraz Pradolina Głogowska.

 

Pierwszą większą miejscowością przez jaką Barycz płynie są Przygodzice, gdzie jej wodami zasilana jest część Stawów Przygodzickich, natomiast pierwszym miastem które leży nad jej brzegami jest Odolanów. Zaraz za nim dołączają do niej dwie rzeczki: Dąbrówka (lewy dopływ), zwana też Olszówką, biorąca swój początek nieopodal Rezerwatu „Wydymacz” koło Antonina, oraz Kuroch (prawy dopływ).

Kolejny dopływ to Złotnica, znana też pod nazwą Kanał Świeca (lewy dopływ). Wpada ona do Baryczy pomiędzy wsiami Uciechów, a Wróbliniec na granicy Wielkopolski i Dolnego Śląska. Zaraz za tą ostatnią wsią, na wysokości części Rezerwatu Stawy Milickie, zwanej kompleksem Potasznia, nurt Baryczy łączy się z Czarną Wodą (prawy dopływ).

Tuż przed Miliczem wody naszej bohaterki zasilają stawy kompleksu Stawno, największego, najcenniejszego przyrodniczo i najbardziej znanego spośród pięciu kompleksów Rezerwatu Stawów Milickich. W tym rejonie uchodzą do niej kolejno Polska Woda (lewy dopływ), która tuż przed ujściem łączy się z Rybnicą oraz Prądnia (również lewy dopływ). Po przepłynięciu przez Milicz wody Baryczy leniwie docierają do Sułowa, a dalej do Żmigrodu. Pomiędzy tymi dwoma miejscowościami Barycz mija pozostałe trzy kompleksy Rezerwatu Stawów Milickich, tj. Rudę Sułowską, Jamnik oraz Radziądz, a nurt jej zasilają dwie rzeczki: Krępica (lewy dopływ) i Ługa (prawy dopływ).

Bezpośrednio za Żmigrodem do Baryczy wpada Sąsiecznica (lewy dopływ), podobnie jak Orla (prawy dopływ) za miejscowością Wąsosz. W swoim dolnym biegu między Wąsoszem a Wyszanowem, na ostatniej „prostej” przed ujściem do Odry, Barycz jest recypientem między innymi Tynicy (lewy dopływ), Śląskiego Rowu (prawy dopływ) oraz Kopanicy (prawego dopływu) znanej tez pod nazwą Polski Rów. Trzeba tu wspomnieć, że na tym odcinku Baryczy utworzono zbiornik retencyjny, którego nazwa pochodzi od znajdującej się nieopodal miejscowości Ryczeń.

 

Czytając opis przebiegu Baryczy nietrudno zauważyć, że nasza bohaterka została skutecznie „wykorzystana” do utworzenia tzw. Stawów Przygodzickich oraz Stawów Milickich. Historia tych akwenów sięga wieków średnich, kiedy to cystersi wykorzystując idealne warunki ukształtowania doliny Baryczy oraz płynącą leniwie rzekę dali początek największemu w Europie kompleksowi stawów rybnych. Dolina, którą płynie Barycz obok walorów ekonomicznych (hodowla ryb), posiada również unikatowe walory przyrodnicze, o czym świadczą liczne rezerwaty przyrody. Płytkie, rozległe, porośnięte szuwarami i trudno dostępne akweny wodne są ostoją ptactwa wodno-błotnego, ryb, ssaków ziemno-wodnych oraz płazów i gadów. Nie można też zapomnieć o występującej tu bogatej i wyjątkowej roślinności wodnej. Wszystko to sprawiło, że na terenach między Żmigrodem i Przygodzicami, przez które przepływa i „współtworzy” rzeka Barycz, 3 czerwca 1996 roku utworzono jedyny w swoim rodzaju i uważany z największy w Polsce Park Krajobrazowy Dolina Baryczy. 

 

Siłą rzeczy Barycz stała się również atrakcją turystyczną i strefą aktywnego wypoczynku. Łagodny nurt rzeki sprawia, że jest ona idealna do uprawiana turystyki kajakowej. Wytyczony szlak kajakowy od Odolanowa (przy odpowiednio wysokim poziomie wody, wyprawę można zacząć już w Przygodzicach), do ujścia Baryczy do Odry, liczy około 120 km, a na pokonanie go trzeba zarezerwować około 5 dni. Za najbardziej malowniczy odcinek spływu uważa się nieuregulowany, meandrujący fragment rzeki pomiędzy Miliczem a Rudą Żmigrodzką. Oprócz z rzadka powalonych drzew jedynymi utrudnieniami na łagodnym nurcie Baryczy są jazy i tamy wymuszające przenoszenie kajaków. Z pośród licznych znajdujących się na rzece budowli hydrotechnicznych na szczególną uwagę zasługuje wzniesiony na Baryczy w roku 1893, w rejonie kompleksu Stawno, unikatowy w skali kraju, jaz walcowy „Bolko”.

Andrzej Drewicz

 

 

 

Źródła:
- „Powiat Ostrowski – Przewodnik”, Marek Olejniczak
- „Dolina Baryczy – Przewodnik po niezwykłościach przyrody”, pod redakcją Janiny Lamparskiej 

- www.barycz.pl
- www.kajaki-barycz.pl