PRAWO. Nakaz zapłaty – co to jest i „z czym to się je”?

Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego, nakaz zapłaty stanowi formę rozstrzygnięcia, które może zakończyć postępowanie w sprawie. Sąd wydaje takie rozstrzygnięcia w przypadku postępowania upominawczego bądź nakazowego. Całą drogę postępowania omówię na przykładzie roszczenia o charakterze pieniężnym dochodzonego w postępowaniu upominawczym, najczęściej spotykanego w obrocie prawnym.

Wydanie nakazu zapłaty stanowi niejako pierwszy etap w drodze dochodzenia wierzytelności przed sądem. Aby taki nakaz został wydany, nie trzeba kierować do sądu specjalnego wniosku – wystarczy skierować do sądu pozew. Gdy pozew zostanie złożony, sąd na posiedzeniu niejawnym zbada zasadność roszczenia. Nakaz zapłaty nie może być wydany w sytuacjach, gdy roszczenie jest oczywiście bezzasadne, przytoczone okoliczności sprawy budzą wątpliwości sądu, zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego bądź miejsce pobytu pozwanego nie jest znane. Jeśli nie zachodzi żadna z powyżej wskazanych okoliczności, sąd na posiedzeniu niejawnym (bez konieczności przeprowadzania rozprawy) wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, który zostaje następnie doręczony stronom postępowania. W jego treści, mając w pamięci nasz przykład, sąd zobowiąże pozwanego do zapłaty całości dochodzonego przez powoda roszczenia, wraz z poniesionymi przez niego kosztami (koszt wniesienia pozwu oraz ewentualnego zastępstwa procesowego).  Zgodnie z treścią takiego nakazu, pozwany zobowiązany jest do zapłaty całej tej kwoty w terminie dwóch tygodni od dnia otrzymania nakazu, ewentualnie wniesienia do sądu sprzeciwu w takim samym terminie. Wspomniany sprzeciw stanowi środek zaskarżenia od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Sprzeciw wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty wraz ze wskazaniem, czy zaskarża się nakaz zapłaty w całości bądź w części, przedstawieniem zarzutów oraz okoliczności faktycznych i dowodów pozwalających na uzasadnienie swojego stanowiska. W przypadku prawidłowo wniesionego sprzeciwu (bez braków formalnych), nakaz zapłaty traci moc w całości bądź części (w zależności od zakresu jego zaskarżenia), a sprawa kierowana jest na rozprawę. Na etapie sprzeciwu sąd nie bada trafności podniesionych zarzutów – robi to dopiero na rozprawie. W dalszym etapie sprawa przebiega już w „klasyczny” sposób, który w większości przypadków kończy się wyrokiem sądu. W przypadku, gdyby nakaz zapłaty nie został skutecznie zaskarżony, po upływie wspomnianego terminu staje się on prawomocny i po nadaniu klauzuli wykonalności stanowi tytuł wykonawczy dający możliwość prowadzenia na jego podstawie egzekucji.  

Podsumowując, wydanie nakazu zapłaty, pomimo dość łatwego sposobu jego zaskarżenia stanowi pewnego rodzaju filtr spraw sądowych. Niewniesienie sprzeciwu od nakazu zapłaty, a co za tym idzie, jego uprawomocnienie powoduje, że część spraw może zakończyć się już na bardzo wczesnym etapie. Skutkuje to zarówno dużą oszczędnością czasu spowodowaną brakiem konieczności prowadzenia postępowania sądowego (zarówno w I jak i w II instancji), jak i oszczędnością kosztów. W przypadku, gdy sprawa kończy się prawomocnym nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, sąd zwraca ¾ uiszczonej opłaty sądowej. Niższe są również koszty zastępstwa procesowego przewidziane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.