PRAWO. Co zrobić z nietrafionym prezentem? Czym jest konsumenckie odstąpienie od umowy?

Pani Janino, nie ulega wątpliwości, że wraz z początkiem listopada i upływem Wszystkich Świętych, wkraczamy w czas zakupowego szaleństwa związanego z Bożym Narodzeniem. Pierwszym większym tego przejawem będzie już tzw. Black Friday, z okazji którego wiele sklepów zaoferuje mniej lub bardziej korzystne promocje. Często zdarza się, że po kilku dniach od dokonania zakupu pojawiają się ogromne wyrzuty sumienia, ponieważ kupiona rzecz nie jest nam w zasadzie do niczego potrzebna albo wspomniany w pytaniu prezent po prostu nie podoba się obdarowanemu.

Dla wskazanych sytuacji polskie prawo przewiduje instytucję konsumenckiego odstąpienia od umowy. Celem tej instytucji jestzagwarantowanie konsumentowi okresu, podczas którego może on ochłonąć, przemyśleć swoją decyzję i ewentualnie zrezygnować z zakupu, jeśli wyda mu się niepotrzebny. Poniżej przedstawię przesłanki dopuszczające możliwość skorzystania ze wskazanej instytucji.

Zgodnie z ustawą o prawach konsumenta umowa, od której chcemy odstąpić musi zostać zawarta na odległość (przykładowo: poprzez sklep internetowy) lub poza lokalem przedsiębiorstwa (przykładowo: umowa zawarta podczas targów/prezentacji produktów, które odbywają się np. w miejskiej hali widowiskowej). Prawo do konsumenckiego odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa dotyczy, z pewnymi wyłączeniami, każdego rodzaju umowy. 

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy konsument musi złożyć co do zasady w ciągu 14 dni od odebrania wspomnianego produktu np. od kuriera. Wartym podkreślenia jest, że to na sprzedawcy ciąży ustawowy obowiązek poinformowania konsumenta o możliwości odstąpienia od umowy. W praktyce dzieje się to najczęściej w ramach zaznaczenia oświadczenia o zapoznaniu się z regulaminem, szczególnie w ramach zakupów online.

Ustawodawca przewidział dużą dowolność w formie złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Jedynie złożenie oświadczenia drogą elektroniczną jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy przedsiębiorca przewidział taką możliwość. Istotnym jest, że konsument nie ma obowiązku podawania przyczyny odstąpienia od umowy.

Bardzo ważną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, jest stan rzeczy, którą chcemy oddać. Jeśli oczekujemy pełnego zwrotu poniesionych kosztów, rzecz nie powinna nosić śladów używania przekraczającego zakres konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy. Odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będąca skutkiem korzystania z niej w inny sposób spoczywa na konsumencie. 

Przedsiębiorca obowiązany jest do zwrotu wszelkich płatności dokonanych przez konsumenta w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Ustawa o prawach konsumenta przewiduje także katalog sytuacji, w których konsument nie może skorzystać z prawa odstąpienia od umowy. 

Z związku z „prezentowym” charakterem wpisu, chciałbym zwrócić uwagę na dwie kategorie produktów. Pierwsze z nich dotyczy, najogólniej mówiąc, rzeczy spersonalizowanych (przykład: zegarek ze zindywidualizowanym grawerunkiem/garnitur uszyty na miarę). Drugie wyłączenie dotyczy nagrań dźwiękowych lub wizualnych albo programów komputerowych dostarczonych w zapieczętowanym opakowaniu, które zostało otwarte po dostarczeniu. 

Na koniec należy zwrócić uwagę, że przepisy dotyczące konsumenckiego odstąpienia od umowy mają charakter gwarancyjny. Oznacza to, że, ustawa o prawach konsumenta reguluje minimalny zakres ochrony konsumenta w przypadku odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Strony mogą ustalić inne warunki zastosowania tej instytucji, jednak wyłącznie w sposób korzystniejszy dla konsumenta, niż przewiduje to ustawa. W związku z tym, zachęcam do zapoznawania się z warunkami odstąpienia od umowy w każdym konkretnym przypadku - sklepy często rozszerzają politykę zwrotów również o zakupy stacjonarne, a terminy na ewentualny zwrot, szczególnie w okresie świątecznym, ulegają wydłużeniu. Proszę mieć jednak na względzie, że takie „poluzowanie” polityki zwrotów może wiązać się np. z tym, że za zwrócony produkt sklepnie zwraca konsumentowi gotówki, a jedynie dokonuje zwrotu wskazanej kwoty w formie karty podarunkowej.