PRAWO. Czy można odzyskać alimenty płacone na nieswoje dziecko?

- Panie Mecenasie, proszę o pomoc. Przez prawie 5 lat płaciłem alimenty na dziecko, którego, jak się okazało, nie jestem biologicznym ojcem. Sytuacja z pochodzeniem dziecka została już wyjaśniona, obecnie nie płacę także alimentów. Zastanawiam się jednak, czy możliwe jest odzyskanie wcześniej zapłaconych alimentów?- pyta Czytelnik.

            Szanowny Czytelniku, muszę przyznać, że Pana sytuacja jest niecodzienna. O ile nietrudno być uznanym za ojca nieswojego dziecka z uwagi na domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, tak niecodziennym jest fakt, że dowiedział się Pan o tym po takim czasie i to jeszcze w sytuacji, gdy płacił Pan alimenty na to dziecko. Jeśli jednak dochodzi do takiej sytuacji, to pierwszym krokiem, który należy podjąć, tak jak słusznie Pan zrobił, jest wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Jest to o tyle istotne, że prawomocny wyrok w tym zakresie pozwoli nam skutecznie walczyć o uchylenie alimentów, ponieważ jako obca osoba dla tego dziecka, nie jest Pan do nich zobowiązany. Należy się jednak spieszyć, gdyż termin na wniesienie takiego powództwa to 6 miesięcy począwszy od dnia, w którym „dotychczasowy ojciec” dowie się, że nie jest biologicznym ojcem.

            Następnym krokiem jest konieczność odpowiedzi na pytanie, jakie skutki wywołuje wyrok, na mocy którego doszło do zaprzeczenia ojcostwa. Wyrok ten wywołuje skutki również wstecz, a za tem powoduje, że dotychczasowy ojciec nigdy tym ojcem nie był. Takie rozumowanie prowadzi do instynktownego stwierdzenia, że skoro świadczenie alimentacyjne obejmuje przeszłość, to wszystkie dotychczas zapłacone alimenty również powinny podlegać zwrotowi. Żaden przepis nie przedstawi nam dokładnej odpowiedzi na pytanie, czy dotychczas zapłacone alimenty podlegają zwrotowi. Aby nieco dodatkowo skomplikować tę sprawę, proszę mieć również na względzie fakt, że alimenty są szczególnie uprzywilejowanym rodzajem świadczenia pieniężnego, bowiem najczęściej związane są one bezpośrednio z kosztami utrzymania osób, które samodzielnie nie potrafią jeszcze się utrzymać. Szczególnie widoczne jest to właśnie w przypadku alimentów płatnych przez rodziców na małoletnie dzieci.

            Podstawą prawną, do której odwołałbym się, analizując w ogóle możliwość zwrotu zapłaconych alimentów, są przepisy dotyczące tzw. bezpodstawnego wzbogacenia, zgodnie z którymi, jeśli ktoś (dziecko) otrzymał korzyść majątkową (nienależne alimenty) kosztem innej osoby (dotychczasowy ojciec), zobowiązany jest do jej zwrotu. Proszę mieć jednak na względzie, że zgodnie z kodeksem cywilnym, jeśli bezpodstawnie wzbogacony zużył uzyskaną rzecz w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, to obowiązek zwrotu wygasa, chyba że powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Mając na względzie cel alimentów, jakim jest zaspokajanie podstawowych potrzeb uprawnionego (dziecka), skłaniałbym się raczej ku stwierdzeniu, że środki te były na bieżąco wydatkowane na dziecko, a więc obowiązek zwrotu wygasł wraz z ich przeznaczeniem „na życie”.

            Proszę oczywiście mieć na względzie, że wskazana porada ma charakter abstrakcyjny. Nie znam wszystkich szczegółów tej sprawy. Jeśli dysponuje Pan dowodami, że konkretnie te pieniądze nie są konsumowane, a matka dziecka przetrzymuje je na koncie, nie można wykluczyć, że walka o odzyskanie alimentów zakończy się sukcesem.