PRAWO. Czym jest konsumenckie prawo do odstąpienia od umowy?

Robienie zakupów przez Internet w dzisiejszych czasach charakteryzuje się dużą łatwością. Nie wychodząc z domu jesteśmy w stanie zamówić rzeczy, zapłacić za nie szybkim przelewem, a następnie kurier przywiezie nam je pod same drzwi. Ta szybkość i łatwość dokonywania zamówień może być zgubna dla naszego portfela. Co zrobić w sytuacji, gdy po czasie stwierdzimy, że zamówione rzeczy nie są nam do niczego potrzebne?

Dla wskazanej sytuacji polskie prawo przewiduje instytucję konsumenckiego odstąpienia od umowy. Zgodnie z ustawą o prawach konsumenta umowa, od której chcemy odstąpić musi zostać zawarta na odległość (przykładowo: poprzez sklep internetowy) lub poza lokalem przedsiębiorstwa (przykładowo: umowa zawarta podczas targów/prezentacji produktów, które odbywają się np. w miejskiej hali widowiskowej). Prawo do konsumenckiego odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa dotyczy, z pewnymi wyjątkami, każdego rodzaju umowy.

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy konsument musi złożyć w ciągu 14 dni. Początek biegu wskazanego terminu liczymy w przypadku umowy sprzedaży od dnia objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta lub wskazaną przez niego osobę trzecią inną, niż przewoźnik (czyli od dnia doręczenia jej przez kuriera)

Ustawodawca przewidział dużą dowolność w formie złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Jedynie złożenie oświadczenia drogą elektroniczną jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy przedsiębiorca przewidział taką możliwość. Mając na względzie, że konsument jest słabszą stroną stosunku cywilnoprawnego, stworzono wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Stanowi on załącznik nr 2 do ustawy o prawach konsumenta. W tym miejscu należy także wskazać, że konsument nie ma obowiązku podawania przyczyny odstąpienia od umowy.

Bardzo istotną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, jest stan rzeczy, którą chcemy oddać. Jeśli oczekujemy pełnego zwrotu poniesionych kosztów, rzecz nie powinna nosić śladów używania przekraczającego zakres konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy. Odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będąca skutkiem korzystania z niej w inny sposób spoczywa na konsumencie. Pamiętać należy także, że ustawa nie określa żadnego taryfikatora obligującego sprzedawcę do zwrotu określonej części wartości początkowej rzeczy w zależności od stopnia jej zużycia. Stopień utraty wartości rzeczy pozostawiono stronom do swobodnej oceny. Może to rodzić pewne rozbieżności w stanowiskach przedsiębiorcy i konsumenta, co następnie może przerodzić się w spór, który zakończyć się może nawet na drodze sądowej.

Przedsiębiorca obowiązany jest do zwrotu wszelkich płatności dokonanych przez konsumenta w terminie nie dłuższym, niż 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

Ustawa o prawach konsumenta przewiduje także katalog sytuacji, w których konsument nie może skorzystać z prawa odstąpienia od umowy. Uregulowany on został w artykule 38 wskazanej ustawy. Mając na względzie wyobrażone sytuacje przedstawione na początku wpisu, chciałbym wskazać na dwa wyłączenia mogące mieć w nich szczególne zastosowanie. Pierwsze z nich uregulowane jest w punkcie trzecim i dotyczy, najogólniej mówiąc, rzeczy spersonalizowanej (przykład: zegarek ze zindywidualizowanym grawerunkiem/garnitur uszyty na miarę). Drugie wyłączenie dotyczy nagrań dźwiękowych lub wizualnych albo programów komputerowych dostarczonych w zapieczętowanym opakowaniu, które zostało otwarte po dostarczeniu.

Na koniec, należy zwrócić uwagę, że przepisy dotyczące konsumenckiego odstąpienia od umowy stanowią wyłącznie pewnie minimum, które musi być zagwarantowane. Sprzedawcy mogą ustalić inne warunki zastosowania tej instytucji, jednak wyłącznie w sposób korzystniejszy dla konsumenta, niż przewiduje to ustawa. Odstąpienie od umowy na warunkach korzystniejszych, niż przewiduje to ustawa jest często stosowaną przez przedsiębiorców praktyką, która ma zachęcić konsumentów do zawarcia umowy właśnie z nimi. Najczęstsze ustępstwa dotyczą wydłużenia czasu, w którym konsument może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy, bądź rozciągnięcie możliwości odstąpienia na umowy zawierane w lokalu przedsiębiorcy. W związku z tym, zachęcam do zapoznawania się z warunkami odstąpienia od umowy w każdym konkretnym przypadku, mając jednak na względzie, że minimalny zakres ochrony zapewnia nam zawsze ustawa. 

adw. Krzysztof Liberda

krzysztofliberda.pl

Kalisz, ul. Piekarska 5/1

tel. 62 593 14 00